Παίζει θέατρο στις φυλακές

Της ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΛΕΦΤΟΓΙΑΝΝΗΟ Βασίλης Βελούδος

Στην παράλογα νόμιμη «επικράτεια» του σωφρονισμού, όπου αντιστοιχεί ένα τετραγωνικό μέτρο στο άτομο, στις ελληνικές φυλακές, όπου οι ανθρώπινες ψυχές

Ο Βασίλης ΒελούδοςΦέροντας τα «ιαματικά» δώρα του. Δεν εμφανίστηκε σαν «αλεξιπτωτιστής», αλλά σαν «επαγγελματίας». Με πρόγραμμα και μεγάλες προοπτικές. Ο ηθοποιός Βασίλης Βελούδος από τα μέσα Απριλίου έως τα μέσα Ιουνίου πραγματοποίησε 61 παραστάσεις σε 23 φυλακές της χώρας. Ενας άθλος, λόγω των αντιξοότητων που έπρεπε διαρκώς να υπερπηδάει.

Συνήθως αναγκαζόταν να δίνει και 10 παραστάσεις -τέσσερις μέσα στην ίδια ημέρα- σε ένα μόνο κατάστημα κράτησης με το θεατρικό αναλόγιο «Το Φως του Κόσμου», καθώς οι διοικητές αρνούνταν να μετακινηθούν οι κρατούμενοι σε μία μόνο πτέρυγα.

Αποθήκη ψυχών

Το θέατρο αντιμετωπίζεται και στις φυλακές μας σαν μια περιττή πολυτέλεια, αν όχι παραξενιά. Οχι μόνο δεν πτοήθηκε ο Βελούδος, βλέποντας την αληθινή δίψα των κρατουμένων, αλλά είχε τα κουράγια σε μια από τις χειρότερες φυλακές της χώρας, τη φυλακή Ιωαννίνων, μια αποθήκη ψυχών, στην οποία αντιστοιχεί ακριβώς ένα τετραγωνικό μέτρο ανά κρατούμενο (έχει καταδικαστεί γι' αυτό από το Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων), να ξεκινήσει πιλοτικό πρόγραμμα εργαστηρίων δραματικής τέχνης. Η εκκίνηση θα γίνει την 1η Αυγούστου και θα διαρκέσει ένα τρίμηνο. Οι κρατούμενοι θα δουλέψουν πάνω στον «Εθνικό Υμνο» του Μιχαήλ Μαρμαρινού. «Μπορείς να διαλέγεις κείμενα στοχευμένα, που είναι και απλά. Γιατί το μορφωτικό επίπεδο των κρατουμένων είναι χαμηλό. Ο "Εθνικός Υμνος" μιλάει για θέματα γνώριμα σε αυτούς: για την αποξένωση, τον ξένο κ.ο.κ.», αναφέρει ο Β. Βελούδος.

Στο «Φως του κόσμου» (πρωτοπαίχτηκε στη φυλακή Κορυδαλλού πριν από τρία χρόνια) επεξεργάστηκε στη δημοτική γλώσσα μια επιλογή κειμένων από όλα τα Ευαγγελία. Κοινός παρονομαστής τους, τα Πάθη. Τη μουσική παραχώρησε δωρεάν η Ελένη Καραΐνδρου.

«Το "Φως του Κόσμου" είναι ένα κείμενο για την αδικία και την προδοσία. Σε όλες τις φυλακές τα μηνύματα αυτά περνάνε», τονίζει ο ηθοποιός. Υπήρχαν κρατούμενοι που πήγαιναν να δουν πέντε λεπτά για να φύγουν και τελικά καθηλώνονταν για περισσότερο από μια ώρα. Δυστυχώς, υπήρχαν κι εκείνοι που κάποια στιγμή χάνονταν και επέστρεφαν «φτιαγμένοι». Δεν έλειψαν και οι αντιδράσεις ή οι εκρήξεις επιθετικότητας. Στις φυλακές της Κέρκυρας ένας κρατούμενος απ' τους «Πυρήνες της Φωτιάς» φώναξε θυμωμένος «να φύγεις, εσύ και τα παραμυθάκια σου. Εκμεταλλεύεσαι πονεμένους ανθρώπους». «Ομως πάντα στο τέλος αισθάνεσαι ότι κάτι σημαντικό έχει συμβεί. Υπάρχει αληθινή συγκίνηση».

Απόφοιτος της Δραματικής Σχολής του Θεάτρου Τέχνης και συνεργάτης του Δημήτρη Μαυρίκιου, ο Β. Βελούδος θεωρεί αυτονόητο αυτό που για τους περισσότερους συναδέλφους του θα φαινόταν κάτεργο. « Εχω μάθει όλα τα κακόφημα ξενοδοχεία της χώρας, στα οποία φτάνω με τα ΚΤΕΛ ολομόναχος και με μια βαλίτσα που ζυγίζει 30 κιλά!», λέει αυτοσαρκαζόμενος για το low ή no budjet περιπετειώδες ταξίδι του στην παράξενη, αν όχι απρόσιτη, «χώρα» του ελληνικού σωφρονισμού.

«Για μένα είναι κάτι αυτονόητο. Δεν μπορώ να νοήσω την τέχνη και το θέατρο αλλιώς». «Ποτέ δεν θεώρησα ότι θα άραζα επειδή πήγα σε μια δραματική σχολή και έπαιξα σε παραστάσεις του Εθνικού Θεάτρου. Το θέατρο έχει συγκεκριμένο προορισμό».

Δικαιώματα και ευαισθησίες

Ενεργοποιήθηκε κυριολεκτικά προς την κατεύθυνση ενός θεάτρου καθαρού κοινωνικού προβληματισμού, μετά την παράσταση της Αριάν Μνουσκίν «Οι Εφήμεροι». «Με συγκλόνισε βλέποντας τη γιατρό να γίνεται φίλη με την άστεγη. Γιατί πολιτισμός είναι η καθημερινότητα. Δεν μπορώ να λέγομαι πολιτισμένος επειδή έχω δει εκατό παραστάσεις, ενώ δυσκολεύω την καθημερινότητα των συνανθρώπων μου. Πρέπει να ξαναθυμηθούμε ότι οι παραστάσεις χωρίς αντίκρισμα δεν έχουν νόημα».

Απ' το ξεκίνημα της καριέρας του ήθελε να πάει στις φυλακές. Ολοι οι άνθρωποι, ακόμη και οι βαρυποινίτες, σκέφτηκε, έχουν και δικαιώματα και ευαισθησίες. Ξεκίνησε με τον Κορυδαλλό το 2004. Δεν ήταν εύκολα. Προσέκρουσε στη δημοσιοϋπαλληλίστικη νοοτροπία. Σε διευθυντές που πρόβαλλαν δικαιολογίες του τύπου «δεν υπάρχει χώρος για να σταθείτε» ή είχαν και ρητές προτιμήσεις επί του ρεπερτορίου -όπως στη φυλακή Χαλκίδας-, καθώς θέλανε κωμωδία, αν όχι επιθεώρηση. «Γενικά, αισθάνονται ότι τους βάζεις αναίτια σε μια αναμπουμπούλα. Προτιμούν να το αποφύγουν», υποστηρίζει ο Β. Βελούδος. Εξ ου παρουσιάζει ως φωτεινή εξαίρεση την περίπτωση της διευθύντριας των φυλακών Ιωαννίνων Ελένας Αγαπητού . Η μοναδική διευθύντρια που πήγε να δει με τους κρατούμενους την παράστασή του. Ο ίδιος θα συνεχίσει πάντως να κάνει ό,τι μπορεί. Οσο αντέξει. Εχοντας αρωγό τον Σύλλογο Συμπαράστασης Κρατουμένων «Ο Ονήσιμος».

Η Εταιρεία Θεάτρου «Ο Θίασος» που συνέστησε στη Σύρο το 2004 δεν έχει μόνο αλωνίσει σε συνεργασία με το υπουργείο Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, τις περισσότερες φυλακές της χώρας, από τον Κορυδαλλό μέχρι την Αλικαρνασσό κι από την Αμφισσα μέχρι την Τρίπολη. Εχει δηλώσει ουσιαστικό θεατρικό «παρών» στο Εθνικό Ιδρυμα Αποκατάστασης Αναπήρων, στο 12ο Δημοτικό Σχολείο Ασπροπύργου όπου φοιτούν παιδιά Ρομά, σε 25 νησιά του Ν. Αιγαίου και σε χωριά της Ευρυτανίας. Εχει επίσης πραγματοποιήσει εργαστήριο Λογοτεχνίας και κινηματογράφου στο Κέντρο Προσωρινής Φιλοξενίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων Αλλοδαπών Αγιάσου Λέσβου, στο Κέντρο Βρεφών «Η Μητέρα», στο Κέντρο Παιδικής Μέριμνας Ρόδου, στην Παιδόπολη Νέας Σμύρνης και στο σπίτι φιλοξενίας παιδιών σε κίνδυνο του συλλόγου «Το Χαμόγελο του Παιδιού» στην Κέρκυρα. *enete

.